Foto © Mara Arteaga
Tekst door Tom Timmermans
Video door Lisa Deckers
Onder de goedkeurende auspiciën van vriendin en TYO-collega Lisa Deckers kreeg ik de leuke eer om als mijn vuurdoop als Young One de Belgische première van BaqueStriBois (uitgesproken als “bakstribojs”) bij te wonen. BaqueStriBois is een productie van de jonge Cubaanse theaterregisseur José Ramón Hernández en zijn gezelschap Osikán-Experimental Scenic Platform. Ze vroeg me daarbij dan ook meteen om voor de nazorg te zorgen, die dan vorm kreeg in dit verslag van neergeschreven impressies.
De underground komt naar de overground en randfiguren worden hoofdfiguren
Ik vond het zeer passend dat de première van BaqueStriBois, een theaterstuk dat een reeks tableaus(-vivants) wilt geven over gay-prostitutie in Havana, plaatsvond in de Theaterstudio van deSingel. Doordat mensen de trap naar beneden richting de Theaterstudio moesten nemen konden sommigen – waaronder ikzelf – zich wellicht al wagen in één of andere ondergrondse, louche, en/of zeer clandestiene gay bar ergens in een verstopt steegje van de Cubaanse hoofdstad. Eens daar troffen we op het podium echter een impressie van het straatleven in Havana aan. Er stonden namelijk zakken aan de randen van het podium die veel weg hadden van vuilniszakken. Verder lagen er drie naakte performers centraal en in een driehoek op de grond. Hun hoofden waren bedekt met plastic zakken. Achteraan het podium werd er een visual geprojecteerd. Die sprong wellicht het meest in het oog, zeker eens het stuk begon. De visual gaf – ondersteund door een elektronische soundtrack – mooie, abstracte impressies van stadselementen uit Havana weer. (Als Kraftwerk ooit nog zin heeft om een elektronisch concept album te maken over Cuba en dan daarmee wilt touren moeten ze zeker Roberto Ramos Mori en Gabriel Estrada Reyes eens contacteren.) De drie naakte performers gingen dan ook rechtstaan met de plastic zakken nog steeds over hun hoofden. Eens de spots op hen gingen schijnen zag ik tekst op de zakken staan die bedoeld waren om het publiek toe te spreken. Blijkbaar hadden ze zo niet één, maar een tiental plastic zakken op hun hoofden. Die plastic zakken hadden allemaal tekst en werden één voor één afgenomen. En plots zag ik de gezichten van de performers verschijnen. Het hoofdthema van dit uitje naar het theater werd me plots heel duidelijk: In dit stuk treedt de ondergrond op de voorgrond en worden randfiguren hoofdfiguren.
Foto © Mara Arteaga
Mix & Match, Hit & Miss
Tijdens het interview met Lisa Deckers onthulden José Ramón Hernandez en dramaturge Yohayna Hernandez dat de inhoud en de vorm van het stuk simultaan tot stand kwamen en mekaar meteen beïnvloedden. Dat geheel bestaat echter uit contrasterende elementen. Het stuk bevat enerzijds fictieve, poëtische, en meer stylistische elementen en anderzijds non-fictieve, prozaïschere en meer documentaire elementen. Die elementen moesten telkens op hun geheel eigen manier het leven van de prostituees in Cuba moeten uitbeelden en getuigen. Professionele acteurs – die het leven als prostituee al spelend en op meer fysieke wijze uitbeelden en verbeelden – gingen in dialoog met niet-professionele acteurs, die eerder vertellen en getuigen met woorden. Beiden gingen dan ook nog eens in dialoog met de audio- en videofragmenten die in de visual verwerkt zaten. Zo komt volgens de regisseur de thematiek van de prostitutie in Cuba op verschillende manieren bij het publiek en kunnen er nieuwe verbanden en inzichten tot stand komen. De oefening om deze contrasterende elementen te mixen en te matchen is op zich een héél interessante wisselwerking. Daarmee doet het de term “Experimental” uit Experimental Scenic Platform alle eer aan.
De ambiguïteit van prostitutie als allegorie voor theater en het leven
Het mij vrij snel op dat José Ramón Hernandez genoeg ruimte voor ambiguïteit had ingebouwd voor BaqueStriBois. Zo beeldde één naakte performer de onderdrukking van de transgender gay prostitutes uit door zichzelf telkens keihard te slaan wanneer hij over de scène marcheerde. Het leek er echter ook op dat de performer er van genoot om zichzelf in het gareel te slaan, waardoor die actie ook een vreemde kinky SM-lading kreeg. Het straatgeweld dat de performers uitbeeldden kreeg omwille van hun naaktheid en hun Adonische lichaamsbouw ook een homo-erotisch tintje. Een gelijkaardige ambiguïteit kwam ook in de audio- en videofragmenten met getuigenissen terug. Hoewel ze als transgender en prostituée zichzelf aan de randen van de Cubaanse maatschappij bevinden – met alle gevolgen vandien – zijn ze toch ook trots op hun aparte status. Ze erkennen ook dat ze als prostituée op materieel vlak niet veel tekort hoeven te komen en op dat vlak soms zelfs beter af zijn dan diegenen die hen uitsluiten. Toen ik op de site van deSingel las dat Hernández naast de staat van gay-prostitutie ook het seksueel geweld in Cuba met dit stuk wou aankaarten, vroeg ik mij niet af of de ambiguïteit rond het figuur van de prostituée in dit stuk dat punt niet bemoeilijkt. Een prostituée kan immers beschouwd worden als de schepper, de verkoper, het product, en de consument van zijn/haar/… eigen lichaam. Toen ik Lisa Deckers deze vraag liet voorleggen aan Hernandez vond hij dit een zeer interessante vraag. In zijn antwoord fietste hij er echter jammer genoeg wat omheen. Hij zag eerder de verschillende mechanismes achter prostitutie terugkomen bij bepaalde aspecten van theater en het leven. Hij trok parallellen tussen prostituées, acteurs, en mensen met hun cliënten, hun publiek, en hun relaties. Dit kwam ook aan bod tijdens de voorstelling zelf.
BaqueStriBois van José Ramón Hernández & Osikán-Experimental Scenic Platform gaf een bijzonder boeiend en intiem tableau van transgenders en gay prostitutie in Havana weer. Smaakt ongetwijfeld naar veel meer.
about the author: Tom Timmermans
